Uluslararası Kuralları Baypas Eden İlk Ticari Başvuru
Kanada’nın Vancouver kentinde bulunan The Metals Company, deniz tabanını kazıyarak maden çıkarmak için ABD’ye başvurdu. Şirketin ABD’deki birimi, ilk kez ticari deniz madenciliği yapmak amacıyla Amerikan Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi’ne (NOAA) ruhsat başvurusunda bulundu. Bu başvuru, Birleşmiş Milletler’in yetkili ajansı olan Uluslararası Deniz Yatağı Otoritesi (ISA) göz ardı edilerek yapıldığı için küresel ölçekte tepki çekti.
“Uluslararası Hukuk İhlal Ediliyor” Uyarısı
BM’ye bağlı olan ISA, uluslararası sularda maden çıkarma yetkisini elinde bulunduruyor. ISA, bu başvurunun uluslararası hukuka aykırı olduğunu açıkça belirtti. Kurum, özellikle derin deniz ekosistemlerinin iklim düzenlemesindeki kritik rolüne dikkat çekerek, bu tür madencilik faaliyetlerinin kalıcı çevresel tahribata yol açabileceği konusunda uyarıyor.
Trump Yönetimi Yeşil Işık Yaktı
Başvuru, ABD Başkanı Donald Trump’ın geçen hafta imzaladığı bir kararname sonrası yapıldı. Kararname, derin deniz madenciliği izinlerinin hızla değerlendirilmesini öngörüyor. Şirketin CEO’su Gerard Barron ise, bu projeyi ABD’nin enerji, savunma ve altyapı alanlarında kritik minerallere ulaşması için bir fırsat olarak tanımladı.
Çevreciler ve Aktivistler Ayakta
Greenpeace gibi çevre kuruluşları bu adımı, “Pasifik Okyanusu’nun tek taraflı olarak parçalanması” olarak nitelendirdi. Aktivistler, ABD’nin ISA’yı bypass ederek tek taraflı bir çıkar elde etmeye çalıştığını ve bunun uluslararası iş birliğine zarar verdiğini söylüyor.
Neden Tartışmalı? Çünkü…
-
Henüz ticari madenciliğe dair uluslararası düzenlemeler bulunmuyor.
-
Derin deniz mineralleri milyonlarca yılda oluşuyor ve çıkarılmaları toz, ışık ve gürültü kirliliği yaratıyor.
-
Bilim insanları, bu bölgelerdeki canlı yaşamının hâlâ tam olarak keşfedilmediğini ve yapılan madenciliğin geri dönüşü olmayan zararlar verebileceğini ifade ediyor.
ABD’nin Uluslararası Anlaşmalara Uymama Tartışması
Uluslararası Deniz Yatağı Otoritesi, 1994 yılında yürürlüğe giren BM Deniz Hukuku Sözleşmesi ile kuruldu. Bu sözleşmeyi bugüne kadar 165’ten fazla ülke onayladı, ancak ABD bu ülkeler arasında yer almıyor. Bu nedenle The Metals Company, “ABD bu anlaşmanın tarafı değil, bu yüzden kurallara uymak zorunda değiliz” savunmasını yapıyor.
Yasal Mücadele Kapıda
ABD’deki çevre hukukçuları ise bu izinlerin kolayca verilemeyeceğini söylüyor. Amerikan deniz madenciliği yasaları, kapsamlı çevre analizleri gerektiriyor. Yasanın 45 yıldır yürürlükte olmasına rağmen şimdiye dek hiçbir şirket bu yasa ile ticari madencilik yapamadı. Bu başvuruya hukuki itirazların gelmesi bekleniyor.
Şirket Ne İstiyor?
-
İki keşif ruhsatı ve bir ticari kazı izni
-
Hawaii ile Meksika arasında kalan Clarion-Clipperton bölgesinde faaliyet
-
Buradaki alan, Güney Dakota’dan büyük ve kazı bölgesi de Vermont eyaleti büyüklüğünde
Sonuç: Bilinmeyen Derinliklerde Riskli Bir Deney
Şirketler, denizden maden çıkarmanın daha ucuz ve çevreci olduğunu savunuyor. Ancak bilim insanları bunun tam tersini söylüyor: “Bu, henüz yeterince tanımadığımız bir doğa parçasında yapmamamız gereken bir deney.”
